การเกิดหลุมยุบในชั้นดินอ่อนกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล–สาเหตุและแนวทางป้องกัน

จากเหตุการณ์ถนนทรุดตัว เป็นหลุมขนาดใหญ่ ที่ถนนสามเสน หน้าโรงพยาบาลวชิรพยาบาลนั้น ศ.ดร.อมร พิมานมาศ นายกสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย, นายชูเลิศ จิตเจือจุน อุปนายกสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย, นายวัฒนพงศ์ หิรัญมาลย์ เลขาธิการสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย และกรรมการบริหารสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย ได้ลงพื้นที่เมื่อวันที่ 25 กันยายน 2568 ที่ผ่านมา

ศ.ดร.อมร พิมานมาศ ระบุว่าปัจจัยสำคัญของการเกิดถนนยุบดังกล่าวประกอบด้วย

1.ชั้นดินอ่อน,

2.น้ำในดิน และ

3.การก่อสร้างใต้ดิน

ซึ่งสำหรับกรณีวชิรพยาบาล เป็นการก่อสร้างสถานีรถไฟฟ้าใต้ดิน มีอุโมงค์รถไฟฟ้า 2 อุโมงค์วางซ้อนกัน โดยมีดินรองรับระหว่างอุโมงค์ทั้งสอง

ขณะนี้ สาเหตุที่ทำให้เกิดถนนยุบตัวดังกล่าวยังอยู่ระหว่างการสืบสวนโดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในขั้นตอนนี้สมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย ได้นำเสนอฉากทัศน์การถล่มไว้ 3 รูปแบบ ดังนี้

• แบบที่ 1 ดินรองรับระหว่างอุโมงค์ตัวบนและล่าง เกิดการไหลเข้าไปอุโมงค์ล่าง ทำให้อุโมงค์บนสูญเสียชั้นดินรองรับ และแบกรับน้ำหนักดินกดทับด้านบนไม่ได้ จึงพังถล่มลงมา ทำให้มวลดินทั้งหมดไหลเข้าไปในอุโมงค์ชั้นบน
• แบบที่ 2 ดินรองรับระหว่างอุโมงค์ตัวบนและล่าง สูญเสียกำลังรับน้ำหนัก หรือเกิดการกลายสภาพเป็นของเหลว ทำให้แบกรับอุโมงค์บนไม่ได้ จึงทำให้อุโมงค์บนพังถล่มลงมา แล้วทำให้มวลดินทั้งหมดไหลเข้าไปในอุโมงค์ชั้นบน
• แบบที่ 3 เกิดจากปัญหาของโครงสร้างตัวอุโมงค์เองชำรุด เนื่องจากโครงสร้างตัวอุโมงค์ประกอบไปด้วยชิ้นส่วน 7 ชิ้นประกอบกันเป็นวงกลม เรียงต่อกันเป็นชั้นๆ ซึ่งมีรอยต่อจำนวนมาก หากชิ้นส่วนใด หรือรอยต่อใด เกิดการชำรุดบกพร่อง ก็อาจจะเป็นจุดเริ่มต้นของการพังทลายได้

ศ.ดร.อมร พิมานมาศ ย้ำว่า ฉากทัศน์การพังถล่มทั้งสาม ยังเป็นเพียงข้อสันนิษฐานทางวิชาการเท่านั้น ซึ่งหน่วยงานที่มีอำนาจหน้าที่จะเป็นผู้สรุปสาเหตุที่แท้จริงต่อไป ทั้งนี้ ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากถนนยุบดังกล่าว ทำให้ต้องแก้ไขปัญหา 3 ส่วนได้แก่

1.บริเวณหลุมยุบที่เกิดขึ้น ต้องรีบนำวัสดุมาถม เพื่อป้องกันดินสไลด์และเพื่อคืนผิวจราจรให้แก่ประชาชน,

2. โครงสร้างข้างเคียงที่ได้รับความเสียหาย เช่น สถานีตำรวจสามเสน จะต้องเสริมฐานรากและเสาเข็ม เพื่อให้แข็งแรงดังเดิม และ

3.อุโมงค์ที่ได้รับความเสียหาย จะต้องสำรวจความเสียหายที่เกิดขึ้นแล้วทำการซ่อมแซมต่อไป

ศ.ดร.อมร พิมานมาศ กล่าวต่อว่า สำหรับเหตุถนนยุบเนื่องจากการก่อสร้างอุโมงค์ใต้ดิน เคยเกิดแล้วหลายครั้งในอดีต เช่น อุโมงค์สำหรับร้อยสายไฟหน้าวัดบ่อ อำเภอปากเกร็ด จ.นนทบุรี, อุโมงค์ระบายน้ำบึงหนองบอน, เกิดเหตุถนนอุดมสุข ทรุดตัวเป็นทางยาวกว่า 50 เมตร บริเวณระหว่างซอยอุดมสุข 51-53 ช่วงทางขึ้นสะพานคลองเคล็ด เขตบางนา กรุงเทพมหานคร และอื่นๆ

นายชูเลิศ จิตเจือจุน อธิบายว่า ในปี พ.ศ.2565 เกิดเหตุหลุมยุบที่ถนนอุดมสุข (ซอยสุขุมวิท 103) ทรุดตัวจนส่งผลทำให้สะพานข้ามคลองเคล็ดถล่มลงมา ถนนเสียหายความยาวประมาณ 50 เมตร ความลึกประมาณ 1.5 – 2 เมตร ทั้งนี้ บริเวณดังกล่าวนี้มีบ้านพักอาศัยจากการทรุดตัว 5 หลัง และมีอาคารพาณิชย์ข้างเคียงที่ได้รับผลกระทบจำนวน 6 คูหา ซึ่งมีสาเหตุมาจากการก่อสร้างอุโมงค์ระบายน้ำใต้ดิน บึงหนองบอน เกิดการรั่วที่จุดต่อระหว่างอุโมงค์กับผนังโครงสร้างสถานี ปัจจุบันระยะเวลาได้ล่วงมากว่า 3 ปีแล้ว การซ่อมแซมแก้ไขก็ยังไม่เสร็จเรียบร้อยดี

ต่อมาไม่นาน ช่วงต้นปี พศ.2567 ก็เกิดเหตุที่ถนนแจ้งวัฒนะ บริเวณหน้า วัดบ่อ อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี เกิดถนนทรุดตัวเป็นหลุมขนาดใหญ่ กว้าง 4 เมตร ยาว 10 เมตร โดยจุดเกิดเหตุมีการก่อสร้างบ่อพัก และท่อร้อยสายไฟฟ้าใต้ดินของการไฟฟ้านครหลวง ที่จะเดินสายไฟฟ้าใต้ดินลอดใต้แม่น้ำเจ้าพระยา จากฝั่ง ต.ปากเกร็ด ไปฝั่ง ต.บางตะไนย์ อ.ปากเกร็ด สาเหตุเนื่องจากการทำงานเจาะอุโมงค์ และดึงท่อเพื่อร้อยสายไฟ ส่งผลทำให้ท่อระบายน้ำและท่อประปา ที่อยู่ในชั้นทรายถม เกิดการเคลื่อนตัว จนรอยต่อของท่อระบายน้ำ กับบ่อพักเกิดการแยกตัว ท่อระบายน้ำแตก ดินทรายไหลเข้าไปในท่อระบายน้ำ และไหลลงสู่แม่น้ำเจ้าพระยา จนทำให้ใต้ผิวจราจรเป็นโพรงและเกิดการยุบตัวลง

นายวัฒนพงศ์ หิรัญมาลย์ อธิบายถึงเหตุการณ์ พื้นดินยุบในพื้นที่ ต.บางเพรียง อ.บางบ่อ จ.สมุทรปราการ ช่วงปลายปี 2566 จนส่งผลให้อาคารบ้านเรือนประชาชน และถนนเกิดความเสียหาย โดยความเสียหายหนักสุดคือบ้าน 2 ชั้น จำนวน 1 หลัง พังเสียหายจนไม่สามารถอยู่อาศัยได้ ปัญหาดังกล่าวได้รับการตรวจสอบจนพบว่า เกิดจากโครงการก่อสร้างอุโมงค์ท่อร้อยสายไฟฟ้าใต้ดินขนาดใหญ่ โดยอุโมงค์นี้มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 4.12 เมตร เจาะเชื่อมเข้าบ่อพัก (Shaft) ขนาดใหญ่ เส้นผ่านศูนย์กลาง 12 เมตร ที่ความลึกประมาณ 33 เมตร จากระดับผิวดิน ในจังหวะที่หัวเจาะอุโมงค์ (TBM) กำลังจะเจาะเข้ามาที่ผนังบ่อพัก ก็เกิดการรั่วที่ผนังบ่อพัก ส่งผลให้ดินและน้ำในบริเวณดังกล่าวไหลเข้าไปอยู่ในบ่อพักเป็นจำนวนมาก อาคารบ้านเรือน ถนน โดยรอบจึงได้รับความเสียหาย

ดังนั้น จากเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นซ้ำๆ สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาการก่อสร้างอุโมงค์ในชั้นดินอ่อน ดังนั้น สมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทย จึงมีข้อเสนอ 4 มาตรการในการแก้ปัญหา ดังนี้
1. หาสาเหตุที่ถนนยุบโดยเร็ว โดยคณะกรรมการฯ ที่มีความเป็นอิสระ ประกอบด้วยหน่วยงานทางวิชาการและวิชาชีพ รายการการสอบสวนสาเหตุจะต้องเปิดเผยสู่สาธารณะ เพื่อให้หน่วยงานวิศวกรรมอื่นๆ ที่ไม่ได้เข้าร่วมเป็นกรรมการ ได้แสดงความคิดเห็น
2. ตรวจสอบซ้ำในโครงการอื่นๆ ที่มีการก่อสร้างในลักษณะใกล้เคียงกัน ทั้งที่กำลังก่อสร้างขณะนี้ และที่ก่อสร้างในอนาคต อาจจะต้องเพิ่มสัดส่วนความปลอดภัยทางวิศวกรรมให้สูงขึ้นกว่าที่ใช้ในปัจจุบัน
3. ยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยทางวิศวกรรมสำหรับการก่อสร้างโครงสร้างใต้ดินในชั้นดินอ่อน
4. จัดให้มีระบบหรืออุปกรณ์ตรวจวัดการเคลื่อนที่ของดินแบบต่อเนื่องและเรียลไทม์ และมีระบบแจ้งเตือนการทรุดตัวล่วงหน้า เพื่อให้ปิดการจราจรหรือแจ้งเตือนประชาชนรอบข้างได้ทันท่วงที