เกร็ดความรู้…สู้ทุจริต

 รู้ไว้! “สิทธิ” ของคุณ เมื่อถูกเชิญไปรับทราบข้อกล่าวหา การไปรับทราบข้อกล่าวหา ไม่ได้หมายความว่าคุณหมดสิทธิ!ในกระบวนการยุติธรรม ผู้ถูกกล่าวหายังมีสิทธิสำคัญหลายประการ ที่สามารถใช้เพื่อปกป้องตัวเอง และรักษาความยุติธรรมให้เกิดขึ้น

ซึ่งผู้ถูกกล่าวหาจะมีสิทธิ์อะไรบ้างเมื่อไปรับทราบข้อกล่าวหา มีดังต่อไปนี้

(1) สิทธิในการนำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจเข้าร่วมการรับทราบข้อกล่าวหา

ในการรับทราบข้อกล่าวหา หากผู้ถูกกล่าวหาเห็นว่าเพื่อประโยชน์ในการรับทราบข้อกล่าวหา ชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา หรือดำเนินการที่เกี่ยวข้องในคดีต่อไป ผู้ถูกกล่าวหาจะนำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจเข้าร่วมรับฟังการรับทราบข้อกล่าวหาก็ได้ แต่สามารถนำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจเข้าร่วมรับฟังการรับทราบข้อกล่าวหาได้ไม่เกิน 3 คน โดยสามารถแจ้งต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ก่อนเริ่มการรับทราบข้อกล่าวหาหรือระหว่างรับทราบข้อกล่าวหาก็ได้

(2) สิทธิในการคัดค้านบุคคลที่ร่วมดำเนินการไต่สวน

ก. คดีอาญา คดีร่ำรวยผิดปกติ คดีมาตรฐานจริยธรรม คดีการขัดกันแห่งผลประโยชน์ และคดีฝ่าฝืนมาตรา 144 ของรัฐธรรมนูญ

ในวันรับทราบข้อกล่าวหา ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องตรวจสอบและพิจารณารายชื่อบุคคลที่อยู่ในบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหา บุคคลที่มีรายชื่อเป็นกรรมการ กรรมการไต่สวน หัวหน้าพนักงานไต่สวน พนักงานไต่สวน ผู้ช่วยพนักงานไต่สวน หรือพนักงานเจ้าหน้าที่ที่ร่วมดำเนินการไต่สวน มีเหตุที่จะต้องคัดค้านหรือไม่

เหตุใดตามที่พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2561 มาตรา 56 กำหนด ให้ผู้ถูกกล่าวหามีหนังสือแจ้งมายังสำนักงาน ป.ป.ช. ทันที ทั้งนี้ เพื่อให้คณะกรรมการ ป.ป.ช. หรือผู้ที่คณะกรรมการ ป.ป.ช. มอบหมาย พิจารณาว่ามีเหตุตามที่คัดค้านหรือไม่

ข. คดีจงใจไม่ยื่นบัญชีแสดงรายการทรัพย์สินและหนี้สิน หรือยื่นเท็จ หรือปกปิดข้อเท็จจริงที่ควรแจ้งให้ทราบ และมีเจตนาไม่แสดงที่มาแห่งทรัพย์สินหรือหนี้สิน

กฎหมายมิได้กำหนดหลักการคัดค้านกรรมการ ป.ป.ช. หรือพนักงานเจ้าหน้าที่ไว้ ดังนั้น ในคดีประเภทนี้ ผู้ถูกกล่าวหาจึงไม่มีสิทธิคัดค้านกรรมการ ป.ป.ช. หรือพนักงานเจ้าหน้าที่ผู้ตรวจสอบทรัพย์สิน

(3) สิทธิในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาและเสนอพยานหลักฐาน

หากผู้ถูกกล่าวหาได้พิจารณาแล้วเห็นว่าตนเข้าใจข้อกล่าวหาได้ดี และประสงค์จะรับสารภาพหรือปฏิเสธข้อกล่าวหา โดยจะชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาหรือนำเสนอพยานหลักฐานใดที่เป็นประโยชน์ต่อการพิจารณาของคณะกรรมการ ป.ป.ช. ในวันนัดแจ้งข้อกล่าวหาก็สามารถมอบพยานหลักฐานหรือแจ้งให้พนักงานเจ้าหน้าที่หรือคณะกรรมการ ป.ป.ช. ดำเนินการเรียกพยานบุคคลที่เห็นว่าสามารถพิสูจน์ข้อเท็จจริงที่เกี่ยวข้องได้ หรือจะให้สอบปากคำพยานที่ตนได้นำไปด้วยก็ได้ ทั้งนี้ ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหานั้น ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องดำเนินการให้แล้วเสร็จภายในระยะเวลาที่กำหนดไว้ในบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหา ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ผู้ถูกกล่าวหามีสิทธินำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจเข้าร่วมชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาได้ไม่เกิน 3 คน 

ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหานั้น ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องรักษาสิทธิในการนำเสนอพยานหลักฐานเพื่อพิสูจน์ข้อเท็จจริงที่ถูกต้องตรงตามความจริงที่เกิดขึ้น และจะต้องนำส่งพยานหลักฐานของตนต่อคณะกรรมการ ป.ป.ช. คณะกรรมการไต่สวน หัวหน้าพนักงานไต่สวน หรือพนักงานไต่สวนภายในระยะเวลาที่กำหนดไว้ในบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหา และหากกรณีมีข้อขัดข้องที่ไม่อาจดำเนินการภายในกำหนดระยะเวลาดังกล่าวได้ จะต้องแจ้งต่อคณะกรรมการ ป.ป.ช. คณะกรรมการไต่สวน หรือคณะไต่สวนเบื้องต้นโดยเร็ว

อย่างไรก็ตาม แม้ผู้ถูกกล่าวหาจะมิได้ชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา คณะกรรมการ ป.ป.ช. คณะกรรมการไต่สวน หรือคณะไต่สวนเบื้องต้น ยังคงมีหน้าที่ในการไต่สวนข้อเท็จจริงและพยานหลักฐานเพื่อพิสูจน์ข้อเท็จจริงที่ถูกต้องตรงตามความจริงที่เกิดขึ้น อันเป็นการดำเนินการในระบบไต่สวน ทั้งนี้ ในการพิจารณาของศาลในคดีทุจริตและประพฤติมิชอบซึ่งเป็นการพิจารณาคดีอาญาระบบไต่สวน พยานหลักฐานทั้งหมดเป็นพยานหลักฐานของศาล คู่ความมีหน้าที่เสมือนผู้ช่วยเหลือศาลในการแสวงหาข้อเท็จจริง ซึ่งในวันตรวจพยานหลักฐาน กรณีที่ผู้ถูกกล่าวหามิได้โต้แย้งพยานหลักฐานใด หรือมีการโต้แย้งแต่ไม่มีเหตุแห่งการโต้แย้งโดยชัดแจ้ง ศาลจะมีคำสั่งให้รับฟังพยานหลักฐานนั้นโดยไม่ต้องไต่สวนก็ได้ และผู้ถูกกล่าวหาอาจเสียสิทธิในการซักถามพยาน

ดังนั้น การชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาโดยการปฏิเสธข้อกล่าวหา ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องแสดงเหตุผลประกอบโดยชัดแจ้ง รวมถึงแสดงพยานหลักฐานเพื่อสนับสนุนข้ออ้างของตนให้ครบถ้วนถูกต้องทุกประเด็นตามข้อกล่าวหา ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในการพิจารณาให้ความเป็นธรรมหรือใช้ในการต่อสู้คดีในชั้นศาลต่อไป การปฏิเสธข้อกล่าวหาโดยไม่แสดงเหตุผลประกอบหรือไม่ชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาอาจทำให้เสียสิทธิในการต่อสู้คดีในชั้นศาลได้

หมายเหตุ

ในการพิจารณาคดีของศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง ศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบภาค ๑ – ภาค ๙ และศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง นั้น กฎหมายกำหนดให้ศาลใช้ระบบไต่สวน โดยนำสำนวนการไต่สวนของคณะกรรมการ ป.ป.ช. เป็นหลักในการพิจารณา ดังนั้น ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องรักษาสิทธิในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาและแสดงพยานหลักฐานให้ถูกต้องครบถ้วน

(4) สิทธิในการนำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจเข้าร่วมการให้ปากคำ

นอกจากการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาแล้ว กรณีที่ผู้ถูกกล่าวหาประสงค์จะเข้าให้ปากคำหรือถูกเชิญให้เข้าให้ปากคำที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่ถูกกล่าวหา ผู้ถูกกล่าวหามีสิทธินำทนายความหรือบุคคลที่ตนไว้วางใจไม่เกิน ๓ คน เข้าร่วมการให้ปากคำต่อคณะกรรมการ ป.ป.ช. คณะกรรมการไต่สวน หรือคณะไต่สวนเบื้องต้นได้เช่นเดียวกับการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา

(5) สิทธิในการขอตรวจพยานหลักฐานในสำนวน

ก. คดีอาญา คดีร่ำรวยผิดปกติ คดีมาตรฐานจริยธรรม คดีการขัดกันแห่งผลประโยชน์ และคดีฝ่าฝืนมาตรา 144 ของรัฐธรรมนูญ

ผู้ถูกกล่าวหามีสิทธิขอตรวจพยานหลักฐานในสำนวนคดีได้ โดยจะนำทนายความ หรือบุคคลที่ตนไว้วางใจไม่เกิน 3 คน เข้าตรวจพยานหลักฐานในสำนวน หรือกรณีมีเหตุจำเป็นที่ไม่สามารถเข้าตรวจพยานหลักฐานด้วยตนเอง ผู้ถูกกล่าวหาจะมอบอำนาจให้บุคคลอื่นเข้าตรวจพยานหลักฐานก็ได้ และจะจดบันทึกหรือคัดลอกเอกสารก็ได้

หมายเหตุ

คณะกรรมการไต่สวน หรือคณะไต่สวนเบื้องต้นจะอนุญาตให้ตรวจพยานหลักฐานได้เท่าที่ไม่กระทบกับความปลอดภัยของพยานบุคคล ผู้กล่าวหา ผู้เสียหาย ผู้ทำการร้อง ผู้ร้องทุกข์กล่าวโทษ ผู้ให้ถ้อยคำ หรือผู้ชี้ช่องแจ้งเบาะแส หรือกระทบต่อสาระสำคัญของพยานหลักฐานในคดีข. คดีจงใจไม่ยื่นบัญชีแสดงรายการทรัพย์สินและหนี้สิน หรือยื่นเท็จ หรือปกปิดข้อเท็จจริงที่ควรแจ้งให้ทราบ และมีเจตนาไม่แสดงที่มาแห่งทรัพย์สินหรือหนี้สิน

กฎหมายมิได้กำหนดสิทธิดังกล่าวไว้ แต่คณะกรรมการ ป.ป.ช. หรือพนักงานเจ้าหน้าที่อาจพิจารณาให้เปิดเผยข้อมูลหรือข้อเท็จจริงได้ ภายใต้เงื่อนไขของมาตรา 36 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2561

Cr. สำนักงาน ป.ป.ช.